A) Ülkemizde özel gereksinimli küçük çocukların normal gelişen akranları gibi okul öncesi kurumlara devam etmelerine ilişkin yasa ve yönetmelikler bulunmaktadır.
a) Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nin (2006) 29. Maddesine göre; 37-66 ay arasındaki özel eğitime ihtiyacı olan çocukların okul öncesi eğitimi zorunludur. Bu çocuklar kaynaştırma uygulamaları kapsamında okul öncesi kurumlara devam ederler. Yönetmeliğin ilgili maddesi aşağıda sunulmuştur:
Madde 29- (1) (Değişiklik 21.7.2012/2830 R.G.) Okul Öncesi Dönemde Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin 29 maddesine göre “37-66 ay arasındaki özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin okul öncesi eğitimi zorunludur. Ancak, bu bireyler için okul öncesi eğitim Özel Eğitim Değerlendirme Kurul Raporu ile velisinin yazılı onayı doğrultusunda eylül ayı sonu esas alınarak 78 aya kadar uzatılabilir. e-Okul sistemi üzerinden kaydı yapılan ve okul öncesi eğitim süresi uzatılan çocuklar velisinin resmi başvurusu ve il/ilçe özel eğitim hizmetleri kurulu kararı ile uygun kuruma yerleştirilir.”
(2) (Değişiklik 21.7.2012/28360 R.G.) “Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin okul öncesi eğitimlerini,öncelikle okul öncesi eğitim kurumlarında kaynaştırma uygulamaları kapsamında yetersizliği olmayan akranları ile aynı sınıfta veya özel eğitim sınıflarında sürdürmeleri esas olmakla birlikte 37-66 ay arasındaki çocuklar için özel eğitim anaokulu, 48-66 ay arasındaki çocuklar için okul ve kurumlar bünyesinde özel eğitim anasınıfları açılabilir.”
Link:http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_10/10111226_ozel_egitim_hizmetleri_yonetmeligi_son.pdf
b) Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Yönetmeliği’nde (2014) özel gereksinimli çocuklarla ilgili maddeler (2014) aşağıda verilmiştir.
Madde 11 (Değişik: 25.06.2015 tarihli ve 29397 sayılı R.G.): “Şehit, harp malûlü ve muharip gazi çocukları ile rehberlik ve araştırma merkezi raporu ile yönlendirilmesi yapılan özel eğitime ihtiyacı olan çocuklar, yerleşim yeri adresine uyumlu okula kaydedildikten sonra durumlarını belgelendirmeleri şartıyla ulusal adres veri tabanındaki adreslerine bakılmaksızın istedikleri okula nakli yapılır.
c) Rehberlik ve araştırma merkezlerinde oluşturulan Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca hazırlanan rapor doğrultusunda tam zamanlı kaynaştırma yoluyla okul öncesi eğitim kurumlarına yönlendirilen(Değişik: 25/06/2015 tarihli ve 29397 sayılı R.G.) 36-71 aylık çocuklar bu kurumlara kaydedilir. Bu sınıfların mevcutları 10 çocuk bulunan sınıflarda iki, 20 çocuk bulunan sınıflarda ise bir çocuk olacak şekilde oluşturulur.
Link: http://mevzuat.meb.gov.tr/html/ilkveokuloncyon_0/ilkveokuloncyon_0.html
Ülkemizde kaynaştırma uygulamalarının 30 yıllık geçmişi vardır ve bu yönetmelikler çerçevesinde okul öncesi kurumlara yaklaşık 25.000 özel gereksinimli küçük çocuğun devam ettiği kabul edilmektedir.
B) Okul öncesi öğretmen yeterliklerine ilişkin ulusal raporlarda öğretmenlerin yeterlilikleri ile rol ve sorumlulukları açıklanmaktadır.
a) Türk Eğitim Derneği nin 2009 da hazırladığı Öğretmen Yeterlilikleri Raporu’na göre “farklı öğrenciler için uyarlanabilen öğrenme fırsatları oluşturma, farklı yetenek ve yaş grupları için öğretimi planlama, bireysel öğrenme potansiyelinin gelişebilmesi için öğretim stratejilerini bireyselleştirmeleri” önemli bir öğretmenlik yeterliğidir.
Link: http://portal.ted.org.tr/genel/yayinlar/Ogretmen_Yeterlik_Kitap.pdf
b) Türkiye Yüksek Öğretim Yeterlilikler Çerçevesi: Temel Alan Yeterlilikleri (YÖK, 2011) raporunun Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Bilimleri Temel Alan Lisans yeterlilikleri bölümünde öğretmelerin yeterlilikleri arasında şu maddeler yer almaktadır:
2.1.2.
- Bilgi (Kuramsal ve olgusal alan): Öğrencilerin gelişim, öğrenme özellikleri ve güçlükleri bilgisine sahiptir.
- Beceriler (Bilişsel, uygulamalı): Öğrencilerin gelişim özelliklerini, bireysel farklılıklarını, konu alanının özellikleri ve kazanımlarını dikkate alarak en uygun strateji, yöntem ve tekniklerini uygular.
- Öğrenme yetkinliği: Öğrenme gereksinimlerini belirler ve öğrenmesini yönlendirir.
Link: http://tyyc.yok.gov.tr/
Bu raporlarda bir lisans programını tamamlamış olan öğretmenlerin sınıflarındaki tüm çocukların gereksinimlerini karşılamaları, gelişimlerini desteklemeleri, bireysel ve öğrenme özelliklerini göz önüne alarak gerekli düzenlemeleri yapmaları ve uygun öğretim yöntem ve stratejilerini kullanmaları gerektiği vurgulanmaktadır. Ayrıca öğretmenlerin çocukların gereksinimlerini belirlemesi ve öğrenme süreçlerini yönlendirmesi de temel gereklilikler arasında kabul edilmektedir.
C) Ülkemizde okul öncesi kaynaştırma konusunda yapılan çalışmalar, anne babaların ve öğretmenlerin kaynaştırma hakkındaki görüşleri ve karşılaştıkları güçlükler ile öğretmen ve ebeveynlerin kaynaştırma ve özel gereksinimli çocuklara yönelik tutumlarının değerlendirilmesi ile sınırlıdır (Altun & Gülben, 2009; Artan & Uyanık-Balat, 2003; Gök & Erbaş, 2011; Öncül & Batu, 2005; Özaydın & Çolak, 2011; Özyürek, 2012; Şen, 2003; Yavuz, 2005; Varlıer & Vuran, 2006). Sadece iki çalışmada okul öncesi öğretmenlerine sunulan kısa süreli öğretmen eğitiminin öğretmen tutumları üzerindeki etkileri araştırılmıştır (Özaydın & Çolak, 2011; Seçer, 2010). Bir başka çalışmada ise okul öncesi öğretmenlerin gereksinimlerini temel alarak geliştirilmiş öğretmen eğitim programının öğretmen çıktıları üzerindeki etkileri araştırılmıştır (Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Akalın, Demir, & İşcen-Karasu, Baskıda). Bu araştırmalar incelendiğinde okul öncesi kurumlara akranları ile birlikte devam eden özel gereksinimli çocukların gelişimlerinin izlenmediği, hem çocukların hem de ailelerin kaynaştırma uygulamalarından yararlanıp yararlanmadıklarının değerlendirilmediği görülmektedir. Bir başka deyişle okul öncesinde kaynaştırmanın, özel gereksinimli olan ve olmayan çocukların ve aileleri üzerindeki etkileri araştırılmamıştır. Okul öncesi sınıflardaki özel gereksinimli olan ve olmayan çocukların değerlendirilmemesi ve dolayısıyla kaynaştırmanın kısa ve uzun dönemli çocuk çıktılarının araştırılmaması, okul öncesi kaynaştırma uygulamalarının iyileştirilmesini engelleyeceği düşünülmektedir. Bu nedenle kaynaştırma uygulamalarının etkisinin artırılması için, var olan kaynaştırma uygulamalarının yeterliliği ve bu uygulamaların çocukların gelişimi üzerindeki etkilerinin belirlenmesi gerekmektedir. Böylece daha sonra yapılacak iyileştirme ve geliştirme çalışmalarına alt yapı oluşturulacak ve etkili kaynaştırma için gerekli düzenleme ve değişiklikler yapılabilecektir.